Kur s'kam të drejtën as për të pushuar ?

Ngacmime ditën, natën plot trazim,

Si ditën natën ndihem i dërrmuar.

Dhe ditë e natë - armike aq të vjetra -

Shtrëngojnë duart për të më munduar,

Me punë njëra, me ankime tjetra,

Që larg prej teje rri i përmalluar.

I bëra qejfin ditës dhe i thashë:

Ti qiellin plot me re e hijeshon,

Të zezën natë pa e mburrur s'lashë:

Kur yjet zbehen, mbrëmjen ti praron.

Si dita, vuajtjet dita bën të gjata,

Si nata, dhembjet shton më shumë nata.

Kujtimet ndjell të kohës që ka shkuar,

E shoh si humbjet shtohen pa u reshtur,

Dhe qaj me lot që s'paskan të pushuar.

Përloten sytë e mi nga dëshpërimi

Për shokë e miq që vdekja fsheh në varr,

Për dashurinë e humbur nga trishtimi

Po tretem unë e mbeta duke qarë.

Vajtoj me dhembje dhembjet e dikurshme,

Nis me rënkime duke numëruar

Një varg të gjatë humbjesh të pashlyeshme,

Që prapë i qaj dhe pse i kam vajtuar.

Por kur mendoj për ty, o mike e dashur,

Më ngjan se humbje kurrë s'paskam pasur.

Kur vdekj' e ashpër hi më bën e pluhur

E fati i ringjall edhe një herë

Ca vargje që t'i la një mik i humbur,

Dhe vargjet krahason me poezinë,

Që shkruan rinia ku e ku më mirë,

Të miat duaji për dashurinë,

Rinisë çmoji rimën e arrirë.

Më ngushëllo, e dashur, me mendimin:

"Me kohën muzë e mikut t'ishte rritur,

Më ngrohtë do ma bënte përkushtimin

Dhe majat më të larta kish arritur.

Ai vdiq. Dhe pse këndon më mirë rinia,

Ajo ka stil, tek ai zjen dashuria!"

Më bëre që të dilja veshur lehtë,

Kur një stuhi me shi më zuri rrugës,

Shkëlqimin tënd me terr mbuluan retë.

S'mjafton që retë prapë i shpërtheve

Për të më tharë trupin e fytyrën.

S'e quajmë të mirë mjekun neve,

Kur plagën ai shëron , por jo munxyrën.

As turpi yt s'e zhduk trishtimin tim,

Dhe pse pendohe, prapë i humbur jam.

S'i sjell keqardhja e fyesit lehtësim

Atij që fyerjet si një kryq i mban.

Por loti yt si perlë dashurie

Ma zhduk çdo gjurmë a vepër ligësie.

Që gjëra të pakëndshme shohin ditën,

Kur fle, në ëndërr del vegimi yt

Dhe terri i natës kthehet bëhet dritë.

Kjo hija jote që dhe terrin ndrit

Ç'tabllo të bukur do të kish krijuar

Një ditë të kthjellët me më shumë dritë,

Kaq fort kur ndrit për syrin e verbuar.

Ah, si do t'i uroja unë sytë,

Po të të shihnin ditën plot me dritë,

Kur dhe në errësirë imazhi yt

Prej syve as në gjumë nuk m'u shqit !

Si nata, dita nxin kur s'të shikoj,

Zbardh natën dita kur të ëndërroj !

S'kish largësi që të më priste rrugën,

Mes hapësirës si një vetëtimë

Drejt teje do ta kisha çarë udhën.

S'prish punë dhe sikur të jem aherë

Larg teje, dhe në fund të botës qoftë,

Kapton mendimi tokë e det si erë

Dhe vjen tek ti posa më shkrep në kokë.

Më vret mendimi që nuk jam mendim

Dhe nuk vij dot atje ku ti ke shkuar,

Ç'të sjellë koha pres me pikëllim,

Sepse me ujë e baltë jam gatuar.

Por uji e balta lotë më dërgojnë,

Të dy me brengë shpirtin ma helmojnë.

Me kyç çikrrimat unë i pata mbyllur,

T'i prekë s'desha as një gënjeshtar

Ca sende krejt pa vlerë që kisha kyçur.

Por ti, që perlat kthen në send pa vlerë,

Që ngushullim më je dhe brengë e mall,

Që të kam shpirt e në kujdes përherë,

Për çdo kusar je pre në rrugë të madhe.

Ty nuk të mbylla në asnjë sëndyk,

Të lash atje ku s'je, por je përherë,

Të lash në kraharorin tim pa kyç,

Ku po të duash, hyn e del sa herë.

Se dhe aty të vjedhin kam ca frikë,

Gurin e çmuar e vjedh dhe një fisnik.

Kur mesi aq i lodhshëm u përshkua.

Me veten time flas edhe mendoj:

"Sa udhë u bë, aq zemra t'u largua".

E lodhur nga mjerimi që rëndon,

Kjo kafshë që më bart po ec javash,

Se me instinkt djallushka e kupton

S'ka qejf kalorësi nga ti ta ndash.

Mamuzet-gjak i ngulen në lëkurë,

Por kafsha hapin kurrë s'e nxiton,

Një hingëllimë nxjerr nga kjo munxyrë,

Që më fort se mamuzet po më shpon.

Ky kalë më kujton me hingëllimin:

Pas gazin lashë e para kam hidhërimin.

Që teje mengadalë më largoi:

Kur ik nga ti, pse mos të ec javash ?

Kur kthehem vetëm duhet të nxitoj.

Aherë kafshën si do mos e shaj,

Dhe vrapi do më duket i ngadaltë !

I hipi erës, e shpuroj pastaj,

Mbi flatra hipur kush mund të ma dalë ?

Kur rend dëshira, lindur dashurie,

M'i shpejti kalë s'mundet t'ia kalojë,

Dëshira hingëllin prej krenarie,

Dhe, ja, gërdallën prapë e shfajësoj :

"Nga ti kur iki, le të ecë ngadalë,

Tek ti kur vij, nevojë s'kam për kalë".

Dot nuk jeton sa vargu i fuqishëm,

Në varg do të shkëlqesh më madhështore

Se në një gur që Koha shemb furishëm.

Kur luftërat shtatoret do t'përmbysin,

Përleshjet kur s'do t'lënë gur mbi gur,

As shpatë e zjarr i Marsit ty s'të zhdukin,

Përjetë rron në vargun që po thur !

As vdekja, as harresa s'të cënojnë,

Kujtimi yt do mbetet i pashuar

Në sytë e brezave që do t'jetojnë

Gjer ditë e Gjyqit Madh sa pa filluar.

Gjer ditn' e Gjyqit Madh, kur të të zgjojnë,

Ti rron në këngë e sy që dashurojnë.

Minutat tona në një fund shpejtojnë,

Ndërrojnë vend të prasmet me të parat

Dhe tok përpara me mundim nxitojnë.

I porsalinduri sa del në dritë

Drejt pjekurisë çapat i nxiton,

Me errësirën luftë bën përditë,

Me Kohën-mëmë që e shkatërron.

Se Koha shumë shpejt e çart të ritë,

Ballin e bukur e shëmton, e rrudh,

As më e bukura ndër bukuritë

Nga kosë e Kohës nuk shpëtoka kurrë.

Përballë Kohës vargjet do qëndrojnë

Dhe për inat lavdi do të këndojnë.

Çdo gjë të bukur pa asnjë mëshirë,

Të lartat kulla shesh si i rrafshon,

Të shndritshmin bakër kthen në errësirë;

Kur Oqeanin shoh të zemëruar

Tek mbretërinë e Tokës zhvat përditë,

O Tokën, humbjet për të plotësuar,

Sa herë Detit tokën i grabit;

Kur stinët shoh përherë si ndërrohen

Apo një shtet që s'ka asnjë shpëtim,

Këto që shoh më bëjnë të mendohem:

Do marrë Koha dhe gëzimin tim !

Si vdekja ky mendim i zi më duket

Dhe për thesarin qan ky shpirt e lutet !

Kur shoh në lypës dinjitetin kthyer,

Dhe laron me të mira mbushur plot,

Dhe pabesisht mirëbesimin thyer,

Dhe ndern'e lartë keqas poshtëruar,

Dhe të përkryerën me qëllim përbuzur,

Dhe vashën virgjër egërsisht çnderuar,

Dhe forcën nga i dobëti përulur,

Dhe marrëzi të çiltrën emërtuar,

Dhe nga gënjeshtra të vërtetën tallur,

Dhe artin nga pushteti të pranguar,

Dhe marrëzinë urtësi të shpallur.

Të gjitha më mërzitën, dua të iki,

Por më vjen keq mos vetëm mbetet shpirti.

Një më i mirë shkruan për hirin tënd

Dhe, me lëvdata duke të lartuar,

Ma lidh ai gjuhën sa të sjell ndër mend.

Por vlera jote ngjan si oqeani,

Që mban tok me anijen barkn'e vogël,

Çan dallgët barka ime si luani,

Paçka se mund të duket sa një gogël.

Me pakëz ndihmë më mbaje ti mbi valë,

Kur ujërat tua anijë e tij përshkon,

Por kush për barkën vritka mendjen vallë,

Kur detin një anijë e zbukuron ?

Po qe se ai lundron e mbytem unë,

Do thonë nga dashuria ra në fund.

Për pasuri a forcë plot të tjerë,

Për kuaj ca, fajkoj apo zagarë,

Disa për rrobat aq pa shije prerë.

I ka secili qejfet krejt të ndryshme,

Por vetëm një më shumë i jep gëzim,

Për mua janë ato të papranueshme,

Asnjë nuk më kënaq sa qejfi im.

Kur ti më do, nuk pyes për derë të parë,

Për pasuri a rroba bukur prerë,

As për fajkoj, për kuaj a zagarë,

Kur të kam ty, tërë botën kam aherë.

Trishtohem kur mendoj se mos ma merr

E mbetem krejt i varfër dhe i mjerë !

Edhe kur ish, të bukur nuk e çmuan,

E zeza ka tani dhe hir, dhe nur,

Gjersa me turp të bukurën mbuluan.

Qëkur çdokush si do ndryshon Natyrën

Dhe fsheh me ngjyra fallso çdo shëmtim,

Të bukurës ia ndotën krejt fytyrën,

Ajo u nxi e humbi çdo nderim.

E dashura ime dhe flokët edhe sytë

Prandaj i ka të zinj e të vajtuar,

Ata sikur po mbajnë zi të dy

Për bukurinë keqas poshtëruar.

Asaj kaq shumë i shkon ky petk i zi,

Sa thua tjetër s'ka më bukuri.

Me gishtat tu mbi drurin e bekuar

Muzikë luan dhe plot drithërime

I shkrin aq ëmbël tingujt e kulluar,

Ia kam zili kërcimit të çdo tasti,

Që hidhet lart të t'puthi dorën pak,

Të shkretat buzë, që u ikën rasti,

Nga trimëri' e tyre skuqen flakë.

Sa shumë të preken buzët dëshërojnë,

Të nd'rrojnë vend me tastet kërcimtare,

Aq butë gishtat nëpër to kalojnë,

Sa druri s'duket më i vdekur fare.

Ti falua gishtat tasteve të lumtur

Dhe mua buzët falmi për t'i puthur.

M'i kuq se buzë e saj është çdo koral,

Ka flok të zi spërdredhur porsi teli,

Dhe gjinjët-grurë s'janë borë e bardhë.

Kam parë trëndafil të kuq, të bardhë,

Me trëndafilin nuk ka ngjashmëri,

Parfumi të kënaq me ern' e rrallë,

Kurse e dashura era vjen njeri.

Kam qejf që ta dëgjoj ajo si flet,

Dhe pse muzika është më e ëmbël,

Nuk di një perëndeshë si baret,

Në dhe e dashura vë dy këmbët.

Dhe prapë, për qiell, e dashura më pëlqen,

Më pak të stisur se ajo nuk gjen.

Që keq u vjen për mikun e harruar,

Tregon kjo zi me sa trishtim

I shohin vuajtjet që më ke shkaktuar.

S'i shkon shkëlqimi i diellit mëngjezor

Të zbehtës Lindje herët në agim,

S'ua shton as ylli i plotë mbrëmësor

Shkëlqimin qiejve në Perëndim.

Sa bukurinë ta shton ky sy i zi !

Oh! zemra jote më do kishte hir,

Sikur si sytë ajo të mbante zi

Edhe të kish për mua pak mëshirë.

Do të betohesha unë atëherë

Se bukuria qënka e zezë sterr !

Sikur besoj, paçka se më gënjen,

Mos më kujton kaq të pazot për veten,

Një buzëqumësht që nuk njeh hiletë ?

Më kot mendoj se më kujton të ri,

Tani për mua vapa shkoi me gushtin,

Që më gënjen dhe vetë ajo e di,

Dhe me gënjeshtra njëri tjetrin mbushim.

Po pse s'më thotë ajo se më gënjen ?

Po pse s'i them as unë se jam plak ?

Besnike të më duket i pëlqen,

Të jem i vjetër s'më pëlqen aspak.

Ja pra si e gënjej dhe më gënjen,

Gënjeshtra që të dyve na pëlqen.

Që vese shohin tek personi yt,

Veç zemra ra me ty në dashuri

Dhe s'pyet për ato që shohin sytë.

Me fjalë veshët s'm'i ke mrekulluar,

Nga prekja dora s'ndjen kënaqësi,

As shija me nuhatjen si të ftuar

Qejf s'kanë të të vijnë në gosti.

Të pesë shqisat dhe as mendja ime

S'ia kthejnë mendjen zemrës së marrosur,

Si skllave ty ajo të bën nderime

Dhe më ka bërë si të handakosur.

Prej saj s'fitoj asgjë veçse mjerim,

Me dhëmbje ma shpërblen mëkatin tim.

Ndonjë nga zogat gardhin tek kapton,

Lëshon përdhe fëminë e shkon me vrap

Të ndjekë zogën që po fluturon,

Ndërsa nis e bërtet me lot e vaj

Kërthiri i gjorë e turret të arrijë

Atë që s'sheh veç zogën para saj

Dhe foshnjën lë të qajë e të ulurijë,

Ashtu po rend ti pas atij që ik,

Dhe unë, foshnja jote, pas të vi.

Por po e kape, ec tek unë vrik,

Si nënë më qafo me dhemshuri.

Po erdhe prapë të më qetësosh,

Do lutem Uillin tënd ta rifitosh.

Me të vërtetën s'po ujdis vështrimi :

Ku paskan shkuar vallë mendt' e mia

Që të vërtetën s'shquajnë nga mashtrimi ?

E bukur në i duket syrit tim,

Pse bota si të bukur s'e vështron ?

Të paktën ta pranonte shpirti im:

Nga dashuria syri po gabon.

Si mund ta shohin sytë të vërtetën,

Kur dashuria me lot i ka mbuluar ?

Shpesh herë nuk shikon as dielli vetë

Nga reja qielli për pa u pastruar.

Dinakja dashuri më ka verbuar,

Të metat sytë për të mos dalluar.

Por edhe ti dy herë ke tradhtuar:

Për mua shkele në fillim martesën,

Pastaj një tjetër duke dashuruar.

Pse të qërtokam për tradhtitë e tua,

Kur njëzet herë unë kam tradhtuar ?

Të shaj sepse të ndahem teje dua,

Në nderin tënd më duke mos besuar.

Të jam betuar se ke mirësi,

Se je e dashur, je e drejtë, e besës,

Që të shkëlqesh, verbova sytë e mi

Dhe i ndërseve kundër së vërtetës.

Për bukurinë tënde u betova ,

Dhe me gënjeshtra veten e mbulova.

Pishtarin zemërndezës vuri pranë,

Por, nimfat, që të qeta flaka s'linte,

Iu qasën, kur në gjumë atë e panë.

M'e bukura pishtarin pati marrë

Që mija zemra njerëzish kishte ngrohur,

Ky gjeneral dëshirash plot me zjarr

Nga një e virgjër shpejt qe çarmatosur.

Në ujë nimfat shpejt pishtarin shuan,

Përroin ngrohu zjarri i dashurisë.

Nga dashuria plot këtu shpëtuan.

U futa mos shpëtoja prej lubisë.

Nga zemra ime ujët shpejt u vak,

Nga ujët zemra nuk u ftoh aspak.